Khrihfa Innchungkhar: Fale Sining le Chimhhrin Cawnpiaknak (II)

Generation Z

A tu lio US lai mino a bikin tleirual hna zoh tikah aa palhmi pakhat khat cu a um ko. Tleirual hna hi Generation Z an si i an nih hi 1997-2012 kar lak a chuakmi an si. Tam deuh cu hika US ram chuak, silole an ngakchiat tein nulepa nih phakpimi an si. Annih hi nulepa he pehtlaihnak ah aa hlat bikmi an si. Innchungkhar ah zohkhenh, ṭhithruai le chimhhrin a har bikmi an si. Nulepa hna he hawikomhnak ah an chambau ngai. Mi hmai ah chuah langh nakin mah tein independent um a duh deuhmi an si. Thinlung le ruahnak lei ah an der. Chiathnak tuahnak lei ah hlen an fawi i nulepa duhnak cohlan aa harh ngaimi an si. An ngaihchiat a fawi i an lau a fawi. Harnak an ton tikah tuar zia an thiam lo. Khrihfabu ah anmah hna hi zeitin dah kan hruai hna lai tiah fak ngai in tuaktan a si. Mino upa deuh Millennial Generation 1981-1996 karlak chuakmi hna he an kum a hla age gap ngai cangmi an si. Lai nunphung le American nunphung karlak ah a ṭhangmi an si tikah an khua ruatning upa deuh hna he an i dang ngai. Cucaah sinak identity ah awlokchong ngai in an um. American ti ah le an si thlu dih fawn lo, i laimi ti ah le lai nunphung le laiholh an thei thlu fawn lo. Nulepa nih saduhthah piakmi a tam tuk tikah vaivuan ngai in a ummi an si. Hi tihin an umnak hi a pakhatnak ahcun nulepa daithlan ruang ah a si ko. Pathian bia nih nawl a kan pekmi kan tuah lo caah a si ko. Innchungkhar ah nulepa le fale nau biaruahnak le pehtlaihnak a tlawm caah a si. Innchungkhar ah Pathian bia cawnnak le thlacamnak a tlawm caah a si ko. Tuchan Generation Z fanau hna cu an umnak hmun in an rawk kho. Technology a san tuknak chan ah a ṭhangmi le social media chan ah khua a sa mi an si. Vawleicung ah thil a cangmi an theih. Thil ṭhalo tuahnak le zohnak an theih. An ngaihmi hla hna hi Pathian bia he a ralkah mi lawng te an si. Bia ṭhalo le nuncan ziaza ṭhalo in a khatmi a si. An zohmi video hna cu ningcang lo in khua a sa mi hna nih an tuahmi a si. Cu bantuk thiamthiam in cun an sianginn kainak zong ah an tlau kho. An singinn kainak, an hawile le tlawn lennak ah English deuh a hmangmi an si. Cucaah nulpa he hawikomhnak le pehtlaihnak ah an chambau ngai nak cu a si. Annih hi Indiana le Texas ah siseh dangdang state hna ah thawngpang ṭhalo ngai mi kan theih

tawnmi hna an si. An sianginn kainak le an theihmi vialte hi American nunphung nih khuhmi ah an um tikah laklawh ngai in a ummi chan an si. Cucaah cheukhat tleirual pa hna cu an holhning zoh tikah mi hrawhrawl gangster bantuk in biachia chim ah an hmurka a zaang ngai. An thilhruk an sam meh an um tu ziaza le an khuaruahning hrim hi aa palh ngaingai cang. Cucaah cheukhat hna cu Vape le Marijuana (THC) zuk lawng siloin zuar lei zong ah a tel mi an tam ngaingai cang. Cheukhat hna cu meithal i cawk in i kah hna hi larnak ah an hman. An caah thongtlak hi zei hmanh a si lo. Thongtlak cu an caah thawnnak le larnak tu ah an hman. Cu ti dirhmun an phaknak a ruang cu innchungkhar ah nulepa nih kan rak daithlan caah a si ko. Rom 13:11 nih “Atu caan hi zei caan dah a si cang ti kha nan hngalh caah hihi nan tuah awk a si. Atu cu nan i hlauh awk caan a si cang” tiah a ti bantuk in nulepa hna nih kan i hlauh caan a phan cang. Kan tuah awk a simi fale cawnpiak le chimhhrin lei ah hin thazaang thar kan chuah ṭhan a hau cang. Kan fale kan cawnpiak khawh nak hna ding ahcun kan mah hrim hrim hi khrih ah puitling kan si a herh. Nulepa hna nih Pathian cu kan lungthin dihlak le kan ruahnak dihlak le kan ṭhawnnak dihlak in kan dawt hmasa a herh (Deuteronomi 6:5). Pathian bia in kan khah hmasa a herh. Thlacamnak nun in kan khah hmasa a herh. Cuticun kan fanau le hi Pathian bia in kan cawnpiak khawh hna lai i thla kan cawnpiak khawh hna lai. US ah khua a sa mi laimi hi 90% cu Refugee in a rak phanmi kan si ko lai tiah ruah a si. Tam deuh cu Malaysia lei kan rak phan hna. Malaysia ahcun thinphang ngai le harsa ngai in khua kan sa. Cheukhat cu ID ngeih lo ruang le dangdang ruang ah thongtla mi kan um. Cheukhat cu damiah nih velhmi le chawva chuhmi kan um. Lamkip in harnak kan tong. Malaysia kan um lio ahcun chun zan in lungrei theih ngai um cio a si. Cu bantuk thiamthiam in India lei in a rami zong nih anmah le zatawk cio tein harnak an in ve. Asylum lei in a rami zong nih an ton ve. Sifah retheih le har taktak in US kan phak tikah hin chawva kawlnak le duhdim khuasaknak ah tei kan ma ngaingai. Kan fale fim cawnter nak lei ah kan ṭang ngaingai. Kan fale an duhmi tuahpiak le cawkpiak nak lei ah kan khul a rang ngaingai. Thil thar ngeih lei ah kan lung a rang ngaingai. US ram a kan phakter tu Pathian kawl loin thluachuah a kan pekmi thil tu ah kan tlau. Rian kan ti tuknak ah thluachuah a kan petu Pathian kha kan philh. Thil dang kan ti tuknak ah kan fale caan pek kan philh. US kan fanau le tampi hna thil ṭhalo an tuah mi hi nulepa kan rak daithlan hna caah a si ko. Nulepa hna hi mawhchiah thlu awk cu nan rak ṭha ve lo zeicatiah nan nih cu harnak le sifahnak ram in a rami nan si. Laitlang nan um lio ah tam deuh cu tlanglo thlo in khua a sa mi

nan rak si. Fim cawnnak lei ah hin nan rak der ngaingai. Catang sang kai i degree a la mi hna hi nan rak tlawm ngaingai. Nan khua cio ah mah le si khawh tawk tein khua a sa mi nan rak si. Lo a thlo kho deuh nih tam deuh an rak ngei i thlo kho lo deuh nih tlawm deuh rak ngeih a si. Harsa ngai tein a nungmi nan rak si. Kan ram a har ngai ruang ah hin khuaza kip ah pem cio a si. Tam deuh hi cu a ram thum nak kan timi Refugee in US, Canada, Europe, Australia le New Zealand lei ah hin ṭhial cio a si. Cuticun hmailei ah zei dah kan ton lai ti hngal setsat lo in nan rak i thawh cio ko. Pathian nih lam a kan hruai cio i kan i tinhnak ram cio ah cun khuaruahhar ngai in kan phan hna i khua kan sa. Cun, kan nule kan pa hna hi nan nule nan pale hna nih Khrihfa cawnpiakning in rak thanter mi nan rak tlawm tuk ve. Cucaah fale hi cawnpiak le caan pek nan rak philh ve nak cu a si. Sihmanhsehlaw a tu hi kan tonmi thil ruang ah nan i hlau ve cang i nan tuah awk a simi thil hna cu nan tuah ve cang ding a si.

Fale chimhhrinnak le cawnpiaknak

Fale cawnpiak le chimhhrin cu nulepa sinak in a ra mi ṭuanvo a si. Phungthlukbia 29:17 nih, “Na fapa cu chimhring law hnangamnak an pek lai; na lung an lawmhter lai” tiah a ti. Cawnpiak lo mi ngakchia nih cun upat tik ah a hmanmi lam a hngal lai lo. Chimhhrin lo mi fa nih cun mi hmai ah ṭhutdir ning cang a thiam lai lo. Phungthlukbia 22:6 nih cun, “A zulh awk a simi lam kha ngakchia cu cawnpiak law, a upat tikah mah cucu a pialtak ti lai lo” tiah a ti. Ngakchia chimhhrin tikah hin kaa lawng in si loin nulepa nunnak hrim ah hin Khrih muisam a cuan a herh. Nulepa nih fale sin ah kan cawnpiaknak hna cu kan tuahsernak in langhter awk hrim a si. Nulepa nih fale cung ah biachim holhrel tiang hi kan i ralrin ngai awk a si. Ngakchia cu pawngkam thilri zoh in le nulepa nih chawnh biak le cawnpiakning in a ṭhang mi an si caah Pathian kan zumhnak theipar cu kan tuahsernak ah hin a lang (Jeim 2:24). “Ngakchia nih hin hruhnak thil le thil ṭhalo hi an tuah tawn phung a si, Sihmanhsehlaw chimhhrinhnak fung nih cun ṭha deuh in a cawnpiak hna lai” (Phungtlukbia 22:15). Fungfek le chimhhrinnak nih fimnak an pek, sihmanhsehlaw ngakchia anmah duh in thlahdorhmi nih cun an nule kha ningzahnak an phorh hna (Phungtlukbia 27:15). Nulepa nih cun zei tik hmanh ah fale cu ṭih ding an si lo. Dawt ding le chimhhrin ding tu an si. Nulepa hna nih kan fale caah hin saduhthah tampi cu ngeih phung a si ko. Sihmanhsehlaw a biapi bikah kan chiah ding cu Pathian biatak an theih khawhnak ding hi a si. Minung cu upa he ngakchia he kan chuah ka tein sual cia in a chuak mi kan si. Jesuh Khrih thawngṭha lawng in khamnak cu kan hmu. “Ka fale biatak chungah khua an sa, ti thawng hlei in

a ka lawmhter deuhtu zeihmanh a um ti lo” (3 Johan 1:4). Cathiang nih, “Zumhnak cu bia theihnak thawng khan a um i bia cu Khrih kong chimnak thawng khan a um” tiah a ti (Rom 10:17). Fale nih hin nulepa zumhnak an i hrawm kho lo. Nulepa Khrihfa chungkhar kan sinak thawngin an si colh ve lo. Anmah pumpak tein biakhiahnak an ngeih a herh. Anmah pumpak tein Jesuh Khrih cu Khamhtu le Bawi ah an cohlang a herh. Cucaah nulepa nih fale Pathian bia chim hi kan ṭih awk a si lo. Tlaichi tuhtu lawng kan si i a ṭhantertu cu Pathian a si (Matthai 13). Fale i an thlarau nun an ṭhannak ding hi nulepa ṭhithruainak le cawmken nak tangah a um mi asi. Fale caah thlarau lei ah bawm chantu bik cu kanmah nulepa hi kan si awk a si.

Fale nih nulepa upat le ṭihzah ding

Innchungkhar tampi a dam lonak cu fale nih fale sinak in ṭuanvo a simi an tuah lo caah a si. Pathian bia nih fiang tein a kan cawnpiak; fale nih nulepa upat le ṭihzah ding ti hi a si (Exodus 20:12). Mah hihi nawlbia pahra chung ah a tel vemi a si. Nulepa upat le ṭihzah ding cu Pathian nih Moses Sinai tlang ah a pekmi lung catlap pahnihnak a hramthawk ah aa tialmi a si. Hi nawlbia nih hin zeitluk in dah fale nih Pathian duhning in an ṭhannak ding ah nulepa upat le ṭihzah a herh ti hi fiang tein a langhter. Cun, hi nawlbia nih hin nulepa nih fale cung ah nawl an ngeihnak zong a langhter. Fale nih Nulepa an upatnak le an ṭihzah hna tikah hin Pathian lung an lawmhter a si. Nulepa upat cu Pathian upat a si i nulepa ṭihzah cu Pathian ṭihzah a si. Pathian nih a kan fialmi kan tuah tikah Pathian nih a sunparnak a langhter. Fim cawnnak le nawlngaihnak cawnnak cu nulepa sin ah hin a um tiah Cathiang nih a kan hmuhsak. “Ka fapa, na pa cawnpiaknak cu ngai law Na nu ṭhithruainak cu hlaw hlah” a ti (Phungthlukbia 1:8). Hi Bible, cacaang nih zei dah a kan hmuhsak tiah cun fapa fim nih cun a nulepa cawnpiaknak kha a zulh. Nulepa chimhhrinnak a ngaimi nih cun an nunnak lamthluan ah a nulepa nih an innchungkhar ah an rak dirh mi Khrih nun ziaza kha an i nunpi thai.

Fale nih nulepa nawlngaih ding

A dam mi innchungkhar ngeihnak ding ah cun nulepa upat lawng siloin nawlngaih zong a si. Cathiang nih fiang tein a chimmi cu fale nih nulepa nawlngaihnak kong hi a si. Efesa 6:1-3, “Ngakchia hna, nan nule nan pa bia ngai hna u, cucu khrihfa rian a si i ahmaanmi thil zong a si caah nan tuah awk a si. “Na nu le na pa upat hna,” ti hi nawlbia hmasa bik a si i, “cu ti na tuah ahcun na caah a ṭha lai i ram chungah saupi na nung lai,” tiah chap chih a si.” Kolose 3:20 nih a hung nolh rih, “Ngakchia hna, Khrihfa nan si caah nan nu le nan pa kha upat hna u, cucu Pathian

lawmhmi thil a si.” Fale sinak in a rami ṭuanvo cu nulepa nawlngaih hi a si. Fale nih nulepa nawl an ngaih tikah hin nulepa hna kan i lawm. Nulepa hna kan i lawmh tik ah hin innchungkhar a dam. Nawlngaihnak a um lo nak ahcun zei thil hmanh a tluang kho lo. Sihmanhsehlaw nawlngaihnak a um tikah cun teinak a um. Fale nih nulepa nawl an ngaih tikah hin thluachuah an hmuh lawng siloin khuaawng an tong. An lam thluan a ding i chungkhar a ṭha mi tiang an va dirh kho ve. Genesis 22 ah kan hmuhmi cu Isak nih a pa Abraham nawlngaih kong a si. Ngakchia Isak cu thihnak ding hmun a phak tiang a pa nawl a ngai. Hi nih hin Jesuh Khrih a kan hmuhsak. Profet hna nih an rak chimchung bantuk tein Pathian Fapa cu minung ah a hung lang. Fapa Jesuh Khrih nih cun a Pa nawl cu a ngaih. Vailamcung thihnak tiang kha a Pa nawl cu ngaih (Filipi 2:9). Fale nih nulepa nawl kan ngaih tikah Pathian lung kan lawmhter a si. Pathian a duhmi fale nih cun nulpe bia an ngai. Fale nih nulepa bia kan ngaih tikah chungkhar a dam i a nuam. A fimmi ngakchia nih cun nulepa hnatlak lo mi thil le le nawlpek lo mi thil cu hrial kha an i zuam hna. Fale nih an theih a herh ngaingai mi cu hihi a si; fale nih zumh awktlak tein an um tikah ah nulepa nih zeithil hmanh sianh lomi le tuahter duh lomi a um lo an caah harnak le chiatnak petu dah ti lo ahcun. Cucaah cun a dam mi innchungkhar ngeihnak ding ah cun nulepa chimh a ngaimi fale an si a herh.

Fale nih nulepa chimhhrinnak le cawnpiaknak ngaih ding

Fale nih hin nulepa sin in an cawn dingmi tamtuk an ngei. Nulepa cu an upa deuhdeuh tikah an fim deuhdeuh zeicatiah an tonmi le an theihmi thil a tam. Sihmanhsehlaw ngakchia cu kan upa deuhdeuh tikah kan theih hngalhmi le kan tonmi thil a tlawm deuhdeuh kha kan hngalh. Cucaah Phungtlukbia 1:8-9 nih a kan cawnpiakmi cu “Ka fapa, na pa cawnpiaknak cu ngai law na nu ṭhithruainak cu hlaw hlah. Zeicahtiah na lu caah aa dawhmi pangpar ṭhi rual an si lai i Na hngawng caah pumṭek ṭhi an si lai,” tiah a ti. A fimmi ngakchia nih cun a nulepa cawnpiaknak le chimhhrinnak a ngai. A fimnak ngakchia nih cun nulepa nih sianginn kainak kong, phaisa hmannak kong, ziaza kong, nungak le tlangval kong, thihumnak kong, riantuannak kong, le dangdang cawnpiakmi kong hna cu aa cinken i zulh a zuam. Cu bantuk mi hna nih cun teinak an hmu. Phungtlukbia 11:4, “Hruainak a um lo tikah miphun kha an tlu tawn, sihmanhsehlaw fimchimtu tamnak hmun ah cun himnak kha a um.” Chimhhrinnak le cawnpiaknak a umnak innchungkhar ahcun himnak a um.

Fale nih nulepa rian bawmh le theihthiam ding

Innchungkhar a ṭha dih, a tling dih, a tluang dih i a nuam dih timi a um kho lo. Minung kan sinak chambaunak lawng tein a khatmi kan si. Nulepa nih chambaunak an ngeih tikah fale nih mah le ti khawh nak cio in bawmh ding. Pathian nih innchungkhar a ser tikah hin vawlei ah pakhat le pakhat bawmtu, hnemtu, le nunhrawmtu ding ah a telh chih. Cucaah Innchungkhar a damnak ding ah cun lungrual tein tuan ṭi a herh. Nulepa nih rian bawmh an herh ahcun lungtho ṭhanuam tein bawmh ding. Pathian a duhmi ngakchia nih cun nulpa nih zeidah ka tuahpiak hna seh tinak in zei dah ka tuahpiak khawh ve hna lai tiah lungput an ngei. Nulepa nih biaknak lei ah an daithlan a si ahcun fale nih theihter hna ding. Sualnak pakhat khat an tuah ve tikah soisel siloin Pathian bia tu in bawmh hna ding. Cathiang nih, “Zeidang vialte nakin, pakhat le pakhat lungtak tein i daw u, zeicahtiah dawtnak nih cun sualnak tampi kha a khuh khawh,” tiah a ti (1 Peter 4:8). Pakhat le pakhat kan i dirkamh i kan i bawmh tikah lung a dam. Pathian a duhmi fale nih cun nulepa mawhchiah siloin thazaang tu an pek hna. Khrihfa nunza in a ṭhangmi fale nih cun nulepa soisel siloin bawmh tu an i zuam.

Pathian nih tinhpiakmi

Laimi phun hi Pathian nih a dang tein kawhmi kan si ko. Pathian nih vawleicung ram kip a kan phakter hi tinhmi a kan ngeihpiak caah a si ko. Cu tinhmi a kan ngeihpiak mi cu innchungkhar in aa thawk. Kawlram chung ah minung 55 million hrawng kan um tiah World population review nih a tial. 1 Cu chung ahcun Chin State hi minung 500,000 hrawng kan um tiah a ti. Laimi phun cu kan i thek tuk caah zeizat set dah kan um ti hi theih cu a si lo. Kawlram chung hmun dang ummi siseh, US, Canada, Europe, Australia, Malaysia, Singapore, Japan, Korea le dangdang ummi hna he tuak ahcun 1 million hrawng cu kan si ve ko men lai tiah ruah cu a si. Vawleicung miphun dang he tahchunh ahcun miphun fate kan si. Kawlram chung um miphun dang he zoh tik zong ah mi tlawmte kan si. Sihmanhsehlaw, miphun tlawmte cu American Baptist Missionary Carson le Laura hmangin Pathian nih a thawngṭha a kan theihter. Khrih thawngṭha a kan theihter lawng si loin a tehte si ding ah vawleicung khuaza ram kip a kan phakter. Kawlram chung ah 90% tluk hi Buddhist an si lio ah kan nih Chin mi cu 90% nak tam Khrihfa kan si. Zumtu kan si ruang lawng siloin kan nunphun le kan khua ruat ning hrim hi Bible nih ukmi kan si. Cucu kanmah tuah khawhmi siloin Pathian nih tinhpiakmi a kan ngeih caah a si. Cu Pathian nih a kan tinhpiakmi kan phak tlinh khawhnak ding ahcun kan innchungkhar a dam hmasa a herh. Kan chungkhar a dam tikah kan fale nih Pathian duhning in an ṭhang lai. Ngakchia Pathian duhning in an ṭhan tikah Khrihfabu a dam. Khrihfabu a dam tikah Pathian sunparnak a lang. Pathian sunparnak a langh tikah miphun a thawng.