US ah a ummi Laimi Khrihfa Innchungkhar Kan Hmaanthlak (II)

US ummi Laimi Innchungkhar kong kan chim tik ah hin, chungkhar kan sining cio hi a dan ngai caah, a buaktlak (a tlang pi) lawng in kan chim khawh lai.  A tanglei kan chim mi hi, nan innchungkhar sining cio he a dannak a tam pi ko lai na in, a cheukhat innchung khar nih an ton bak ve mi kha a tanglei ah kan van langhter. 

Lungding khuami hlaphuah thiam le hlasak thiam Pu Kio Hmung hi US a phanh hnu kum sau nawn a um hnu ah, US i Laimi innchungkhar sining tha te in a zoh i a hngalh hnu ah, a tanglei hla ka van tialmi hi a phuah.  Hihi US i Laimi innchungkhar kan sining a langhter ngai ko ti in ka ruah caah a tanglei ah ka van tialnak a si. 

1. Kan beisei ram tha, Amerika ram, ruahning bang si lo, nan ti cio hnga maw? Zeidang vun chim lo, Ing-htawng-usi-hmu Pasal ttha ttha zong, nau-um kan tam ngai. Dollar ti ah cun, nutung cheukhat hna cu, semmawng hnuk cim lai lo zong an ruat ti lo, Co val nih an luang-liam lai ti phang hna e, kan off-day ni tal hi thlen a hau lai an ti.
2. Aho tuan hrek lo, freedom an ti tung, tling khan dang cung ah merem kho ti lo, Kei ruun hlam zawn ah thaisung tuan kal caan cu, hleihlak i ton zawn tualpar i ton zawn.
3. Rawl thaw zong a sung lawi kho lem ti lo, Thaisung lo chuan rawl dum caan a sau cang, Cu ngelcel Ame-rika ram ngai cu, Freedom nemmam cu a-ce-choh kan si.
4. Tleirawl nutung pawl rian te van tuan cun, Bank Card i tuah hna an bia zaa a long, Patung pawl lung retheih bu thin domh in, Tangdor nun an cawng Pianthar tung lo in. 

Hi hla hi, bia thuuk hmang lo in, bia sawhsawh te hmang in kan sining a langhter mi a si i, hi zong hi Khrihfa Innchungkhar-nuam sernak ah ruah phu ngai pakhat a si tiah ka hmuh. 
US ummi innchungkhar ah Nu le Pa nih kan fa le kong ruat lo in, kanmah zawn lawng kan i ruahnak a um ko ti in ka hmuh caah, kanmah zawn lawng kan i ruahnak kong zong tlawmpal te in van langhter ka duh fawn. 

Mah zawnlawng i ruahnak hi phun hnih in ka van then lai.  A phun khat nak cu, vawlei thisa kong in a si.  Laitlang kan um lio ah kan si a rak fak tuk na in, US ah cun kan tuanman kan hmuh i cu kan tuanman cu Laitlang nunning in cun ei cawk lo bantuk ah a hung cang.  Cu tik ah kan hmuhmi phaisa kha kan fale fim cawnnak ah maw, an duhmi tuahnak ah maw hmang lo in, kanmah duhnak le kanmah i nuamhnak i kan hman tik ah, kan theih manh hlan ah kan fa le nih an an kan daw lo tiah an ruah i, anmah duhmi an tuah ve theu tawn. 

Tahchunhnak ah mirang kan hawi le cu an fa le kha, an rel duhmi cauk an cawk piak hna i carel an  huam deuh nak hnga library ti bantuk maw, museum ti bantuk ah an kal pi lengmang hna.  A herh ah cun movie hmanh an zoh pi hna.  Disney Land ah an kal pi hna i, an hmuh duhmi le an tuah duh mi kha an zoh pi hna i an tuah pi hna. 

Kan nih Laimi cu, phaisa kan ngeih deuh tik ah mawtawka tha pi kan i cawk, inn ngan pipi kan i cawk, kan fa le he caan hman nak in, kan hawi le he barbaque va rawh i nuamh nak ah caan kan hmang deuh.  A cheu khat le bang cu Laitlang kan ngaih ruangah maw a si hngal hlah, tiva ah kan kal, sur kan chep, ram kan vai i, kan fa le ca caan pek kan siang ti lo.  Library kal le cauk cawk piak zong kan thei ti hna lo.  Kan fa le nih Homework ka ngei lo an ti ah cun, ca va rel ter nak in bawlung an chuih zong ah a poi lo ti bantuk lungthin kan ngeihmi hi, nu le pa hrimhrim nih kanmah zawn lawng kan i ruat tiah ka hmuh.  Hi mah zawn lawng ruah ka timi ah hin, Laitlang lei kan kal takmi hna sahlawh rualchan kan zoh khenhmi hna zong hi, nu le pa nih kanmah lungthin hoih in phaisa kan hman deuhmi a si tiah ka ruah i, kan fa le cu an lung a tling hrimhrim tawn lo. 

A pahnihnak kanmah zawn lawng kan i ruahnak cu thlarau lei in a si.  Nu le Pa caah cun, Laitlang lei in kan rak i kenmi kan thlarau di riamhnak ah crusade le campaign cu kan tuah ngai na in, kan fa le caah kan tuah piak mi hna campaign le crusade hi kan fa le caah a tlak deuh rua lo tiah ka ruah ko. 

A tu CBCUSA Central Area a kan hruaitu, Rev. Henry Lyan nih kan Khrihfabu Battle Creek Chin Baptist Church i thawngtha a chimnak ah a kan chimh bal.  "US kan fa le cu, kan chimmi hi an zum colh lo," a ti.  "An chimmi hi, reasonable a si maw? logic a si maw? atu lio kan cawnmi kan hngalhmi nih a dik, a hmaan tiah a prove kho hnga maw? ti bantuk an ruah chih hnu ah, zumh ding le zumh lo ding kha bia an khiah," a ti.  Mah hi a dik (a hmaan) tuk.  Na chimmi hi na fapa nih an al lem lai lo na in, an zum theng lem lai lo.  Campaign ah na sawm piakmi pa kha a ngaih ko lai na in, a zum theng lem lai lo; Biakinn ah a rak i pum men ko lai; a si nain kan phungchim mi hi logic a si lo ah cun, an zum theng lai lo; a ngaih hmanh khi tha thi in an ngai hua ha lo. 

US kan um hnu ah, ka fapa 23 a si lio ah campaign pakhat ah a rak kai ve i, a kai cuahmah lio ah ka zuam ti lo a ti i ka va lak bal.  Ziah na zuam ti lo ka ti tik ah, a chimmi hi zumh khawh ding a si loh a rak ka ti i, kan tlung ko.  Ka fapa hi, kum 17 a si tiang Kawlram ah Laimi he a ummi a si na in, US i Pastor te nih kan chimmi a zumh khawh lo ah cun, US i a thang-lianmi kan fa le chinchin nih cun, zeitluk in dah kan chimmi hi an zumh khawh hnga ti ka ruah ah, nu le pa nih hin kanmah zawn lawng ruat lo in kan fa le caah fimnak lei in siseh, thlarau lei in siseh an zawn kan ruah ve hna ding hi a herh hringhran ko ti hi ka hmuh ning a si. 

Mah bantuk kan tonmi hi a let taling zong in ton khawh a si ve hoi.  Ka hawi pa hi, fimnak cawnnak ah a tha bak an timi khua ah a um. A fapa cu ca a thiam bak ve i, High School a graduate hnu ah College kum hnihnak a kai lio ah, a pa nih campaign ah a kal ter ve.  Campaign i cawnpiak tu saya pa nih, vawlei thil le ri le, fimthiam nak te hna hi Pathian hmai ah a biapit lo zia a cawnpiak hna i, cu college kum hnihnak pa cu a lung a thleng ciammam i, college kai a huam ti lo.  Inn an tlun cun a phuak i a tu tiang, online in thil ka zuar lai a ti a computer lawng a dek nain, a tu tiang rian ngaingai a tlai kho lo.  Atu chan i ka piangthar hei ti phun i, phungchim le thlacam phun in va vah i, evangelist bantuk phun zong khi a si fawn loh an ti i, cu ti cun an cawm sawh rih ko hih.

US um Laimi innchungkhar kan buai ning cio ka van chim duhmi a si.  Kanmah Laimi hlan ah hin, Korea Khrihfami zong US an rak phan ve i, kanmah bantuk in cultural gap le generation gap hi an rak tong ve.  Khrihfa asi lomi Vietnam hmanh ning an rak ton ve mi a si. A bik in, America ah a rak pemmi Korea hna hi Khrihfa an tam caah, Khrihfa mi nih hi bantuk cultural gap kan ton tik ah zeitin dah kan tuah awk a si timi cauk tampi mirang ca in an tialmi a um. (Tahchunhnak ah; Generation Gap by Hye-Sook Wang; A Letter To The Korean American Church by Terence Kim).Cu bantuk in, kan hlan ah a rak tong cangmi hna nih mah ti hin nan tuah awk a si ti in an ruah i, an tialmi cauk pawl kha, kan mino hna heh-chet tiah rel ter i, nu le pa kha an kan chimh khawh ah cun, hi thil nih a kan buaipi mi hi tlawm te cu a zia deuh kho tiah ka zumh. 

Keimah pumpak zong nih mah hi ka tonmi a si.  Laimi nu le pa cu kan lung a khong tuk ve i, kanmah duhnak hlei in a ho bia hmanh kan ngaih lo caah a cheukhat kan caah cun, hi kong hi saupi kan buaipi rih lai tiah zumhnak ka ngei fawn.  CBCUSA Mission Department i Director ka tuan lio ah, Laimi nih Generation Gap ruang ah kan tonmi buainak vialte research tuah ding in $30,000.00 budget kan suai i, Committee zong tha te in kan rak ser bal cang nain biatal thlak i research kan tuah khawh hlan ah ka term a dih i, tha te in research kan tuah kho thai lo.  Atu tian ka lung a thi lo.  Kan nau le kan fa le nih research kan tuah piak kho hna seh law a tha tuk hnga ti hi ka saduhthah a si peng rih ko. 

US a ummi Laimi hi chaw le va nih a kan lawmh ter thlu kho lo ti a langhnak pakhat a um rih. Cucu mah le mah i thahnak (suicide tuahnak) hi a si.  A minung zat i tuak ah cun, mi phundang nak in US um Laimi hi mah le mah a that mi a tam lei kap kan si.  Kanmah le kanmah kan nunnak kan i lak mi hi, kan si a fah ruang ah a si lo; ei awk kan ngeih lo ruang zong ah a si lo; thilri le chawva le eidin tlamtling kan ngein ko na in, cu nih cun lawmhnak taktak a kan pek khawh lo caah a si.  Hi vawlei chawva le thilri nak in a biapi deuhmi cu, dawtnak ti kan haal tik ah cu dawtnak ti kha tha te i din awk kan ngeih lo ah cun, mah le mah nunnak i lak i a fawi temi a si.  Mi nih hmuh piak khawh lomi lung zawt nak (dawt-nak ti haal zawtnak) pakhat a si. Nolh than ka duhmi cu, hi nih a langhter mi cu, kan leng ah a nuam ngaimi kan lo na in kan lungchung cu fak ngai in a zawmi kan tam ngai ko.

Biatlang Kawmnak:

US a phanmi Laimi innchungkhar dihlak hi, a lenglei chawva le thilri i tah ah cun aa nuam mi innchungkhar kan lo ko na in, kan chunglei taktak in (kan lungthin taktak in) kan i nuam taktak maw ti ruah caan a cu cang.  Battle Creek i ka hawi tha ngai pa nih a rak ka chimh mi cu, "Keimah hmanh sa thah nak i ka tuan, ka fale cu office bak ah thu ding in ca ka zuam ter hna lai," a rak ka ti.  Atu tiang ah a fa le cu office ah an thu kho rih lo.  Cultural Gap ruang zong ah a si kho, mah zawn lawng ruahnak zong ah a si kho i, kan daithlan bia ruang zong ah a si kho ko. 

Atu hi, Pastor ka tuan chung ah nu le va ka fonh khawh lomi hna tuah thum an um cang i, ka hei ruahmi cu Laitlang ah siseh law ka fonh khawh men ko hna hnga dah ka ti.  US ah cun, right an ngeihmi pin ah cun chungkhat sahlawh rualchan zong nih kan cawnpiak kho ti hna lo i, cuti cun an i then ve ko.  Bungkuut ruang zong ah a si kho, duh lo bu in rak i hnek ruang zong ah a si kho tiah ka ruah.  

Nu le va i then cu innchungkhar a nuamh lo ruang ah a si ko ti cu a fiang ko.  Mirang cu an i then hmanh ah an fa le an rawk lo.  Kan nih Laimi cu kan i then ruang ah kan fa le an rawk kho.  Cucaah, kan innchungkhar cio kan ton mi buai nak hi, pheh lo te in Pastor sin ah maw Counselor sin ah maw chim ah cun, a dam deuh i zor deuh kho fawn 

A cunglei kan tialmi vialte kan zoh than tik ah, US a ummi Laimi Khrihfa innchungkhar nih kan hngalh awk ah a tha rua tiah ka ruahmi cu a tanglei bantuk in an si. 

1. Vawlei chawva le thilri hna hi kan herhmi an si caah kan kawl ding cu a si ko na in, lawmhnak taktak a pe kho tu cu an rak si lo caah, hak-kauh tuk lo ding a si.  Hak-kauh tuk i kan kawl ah cun, innchungkhar nuamh lonak a chuah pi khawh. 
2. Chawva in kan rum men ko lai; sihmahsehlaw kan fanu le kan fapa le dawtnak kan sung sual maw? ti kha ruah caan a za cang. 
3. Chaw le va kan kawl mi hi, Laitlang kan chungkhat caah a tha hnem ngai ko na in, US i a ummi kan fale ngaihchiat ter tu hna a si sual maw ti hi ruah caan a za cang tiah ka hmuh. 
4. Chaw le va kan kawl tuk ruang ah nu le va kan i daw lo deuh sual maw ti zong ruah caan a za cang tiah ka hmuh. 

Cucaah; 

1. Chaw le va kan kawl ko lai; Sihmahseh law, fa le le innchungkhar caah caan pek kan i zuam ve lai. (Tahchunhnak; an huam ah cun Library te hna, museum te hna kal pi ding; a herh ah cun Disney Land ti bantuk fimchim tu nuamhnak phun ah kalpi ding). 
2. Chaw le va kan kawl ko lai; Sihmanhseh law, Khrihfabu le mibu caah caan pek khawh kan zuam ve lai.  Khrifabu sin le mipi sin kan um tawnmi nih kan thlarau le kan lungthin ngan a dam ter ve. 

Innchungkhar nuamhnak ah a biapi bik cem tiah ka ruahmi cu, "Kanmah hrimhrim nih Pathian Dawtnak taktak hi kan hngal taktak maw, hngal taktak lo?" timi biahalnak hi a si rua tiah ka ruah.  Pathian dawtnak hngalh set lo in, vawlei thil sining lawng in dirhmi innchungkhar cu, nitlak ram ummi hna bantuk in i then cheu hi a fawi tukmi a si ti hi ruah caan a za cang. 

Nai te ah Jackson MacKenzie nih a tialmi Whole Again: Healing Your Heart and Rediscovering Your True Self After Toxic Relationship and Emotional Abuse timi cauk ka cawk i ka rel.  Ka cawknak a sullam cu, kan Laimi innchungkhar a buaimi kan um pah tik ah hin, zei ti tal in buai lo deuh-nak lam a um hnga maw ti ka ruah caah a si.  Hi pa nih hin toxic relationship (innchungkhar a nuam lomi) hna damnak caah, theory dang hna a ngei kho men tiah ka rak ruat na in a ngei ve hlei lo; a nih theory cu "Zeihmanh, i ruahchanmi um lo in, dawtnak taktak (unconditional love) kha na chung ah a um ah cun, mi puitling na si than ko lai (whole again)," tiah a ti. (page 10-19).  Khrihfa holh cun Pathian nih unconditional love in a kan dawt ko ti na lung a pian taktak ah cun, innchungkhar ah midang an i nuamh lo hmanh ah, nangmah cu na nuam bak ko lai a ti duhnak a si.  Mah i nuamh hnu lawng ah innchungkhar hi nuamh ter khawh a si ti hi, ka fiang ngaingai.